Έθιμα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας

 

• Πάσχα στην Κέρκυρα

Τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται ο Επιτάφιος. Το βράδυ οι εκκλησίες βγάζουν τον επιτάφιο για περιφορά, καθώς ακολουθούν οι φιλαρμονικές, οι χορωδίες και οι πιστοί με κεριά στα χέρια τους. Μια άλλη Κερκυραϊκή παράδοση του Πάσχα γίνεται το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, όταν οι κάτοικοι να πετούν κανάτες απ' τα παράθυρα των σπιτιών τους. Πρώτη διεξάγεται η λειτουργία της Καθολικής Εκκλησίας και μετά η λειτουργία της Ορθόδοξης Εκκλησίας και η Ανάσταση. Η λειτουργία λαμβάνει χώρα στην Πλατεία Σπιανάδα. Όταν σημάνουν οι καμπάνες, αρχίζει η γιορτή, με πυροτεχνήματα, ορχηστρική μουσική και τραγούδι. Οι κάτοικοι τρώνε τα παραδοσιακά Πασχαλιάτικα πιάτα όπως είναι τα κόκκινα αυγά, η φογάτσα, τα τσιλίχουρδα και οι κολομπίνες, καθώς και το κρασί. Το πρωί οι εκκλησίες βγάζουν την εικόνα της Ανάστασης για περιφορά.

• Το έθιμο του πηδήματος της φωτιάς στη Θάσο

Στις 31 Ιουλίου ανάβουν τρεις φωτιές σε κανονική απόσταση η μια από την άλλη και τις πηδούν μικροί και μεγάλοι λέγοντας:
"Αύγουστος, Παραύγουστος, με σύκα με σταφύλια και με του μυλωνά τα.....καρύδια".
Αποχαιρετούν τον Ιούλιο και υποδέχονται τον Αύγουστο, ένα μήνα δημιουργίας, τόσο στη φύση όσο και στη ζωή. Παλιά, όμως, πηδούσαν τις φωτιές και φώναζαν:
"όξω ψύλλοι και κοριοί, μέσα η ρώγα η χρυσή",
ή " να πηδήξω μη με πιάσ' η αρρώστια"
ή "αφήνω τον κακό χρόνο και πάω στον καλύτερο".
Δηλαδή πίστευαν ότι με το πήδημα της φωτιάς γίνεται η κάθαρση με τη δύναμη της, και απαλλαγμένοι έτσι από κάθε κακό, μπαίνουν ακμαίοι και καθαροί στην καινούργια περίοδο που αρχίζει. Πίστευαν τον Αύγουστο ως καθαρτήριο μήνα που αρχίζει και η νηστεία του Δεκαπενταύγουστου. Η συνήθεια του πηδήματος τηςφωτιάς αποσκοπεί στην ανανέωση και την ενίσχυση της υγείας μας. Κατά την πίστη του λαού μας η φωτιά είναι δύναμη και ως δύναμη έχει σκοπό την κάθαρση, την υγεία, τη συντήρηση, την ανανέωση. Έτσι, από την παραμονή οι νοικοκυρές έπλεναν, σφουγγάριζαν, ξεσκόνιζαν και ασβέστωναν τις πλακόστρωτες αυλές. Την άλλη μέρα άναβαν τρεις φωτιές τον αριθμό, τρεις καψάλες, στα τρίστρατα και τις πηδούσαν, όπως και τώρα, τρεις φορές λέγοντας:
"Αύγουστος, Παράυγουστος με σύκα με καρύδια κτλ .
Μάλιστα παλιά, έψηναν μέσα στη φωτιά κι ένα σκόρδο, παίρνανε τις σκελίδες, τα λουβιά, και τις τρώγανε για να μην τους πιάνει πυρετός. Μετά άφηναν τις φωτιές να σβήσουν καλά, μάζευαν τη στάχτη και τη σκορπούσαν, την εκούκιζαν επάνω στις συκιές για να κρατούν τα σύκα και να μην τα ρίχνουν. Αυτό γινόταν την άλλη μέρα, δηλαδή την 1η Αυγούστου. Ο Αύγουστος, με τα σταφύλια, τα σύκα και τα πολλά οπωρικά, με το εισόδημα από την πώληση της πλούσιας συγκομιδής του θέρους, εκθειάζεται στις παροιμίες του λαού μας ως πλούσιος μήνας:
"Αύγουστε, καλέ μου μήνα να' σουν δυο φορές το χρόνο".
Επειδή, όμως, τρώμε πολλά λαχανικά και φρούτα, πολλές φορές γίνεται επικίνδυνος για την υγεία, γι' αυτό και μια Βυζαντινή παροιμία λέει:
"περί της υγείας σου τον Αύγουστο ερώτα".
Κανείς, δηλαδή, δεν είναι ασφαλής για την υγεία του, αν δεν περάσει απρόσβλητος από ασθένεια τον Αύγουστο. Πολλές φορές πάλι αρχίζει πρόωρα το ψύχος, γι' αυτό λέμε:
"από Αύγουστο χειμώνα....".
Η πρώτη Αυγούστου θεωρείται και η αρχή Νέας χρονικής περιόδου, γι' αυτό και τον προϋπαντούν και τον καλωσορίζουν από την παραμονή.

• Κόλιαντα και Κλαδαριές - Σιάτιστα Κοζάνης

Στη Σιάτιστα τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα λέγονται «κόλιαντα» και συνοδεύονται από ένα σύνολο δρώμενων που ακολουθείται πιστά εδώ και χρόνια. Πολύ πριν τα Χριστούγεννα, από τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου, τα παιδιά κάθε γειτονιάς κάνουν ομάδες και φροντίζουν να συγκεντρώσουν ξερά χόρτα, τα φουρφούρια (Γεράνεια) ή λόζιο (Χώρα), για να έχουν το απαραίτητο σύνολο ξερών χόρτων, με το οποίο θα τροφοδοτήσουν τη φωτιά, τη λεγόμενη κλαδαριά, που θα ανάψουν στις 23 Δεκεμβρίου το βράδυ.
Για να ετοιμαστεί μια κλαδαριά ακολουθείται ειδική τεχνική. Στη μέση της πλατείας της γειτονιάς ανοίγεται τρύπα βάθους 50 –70 εκατοστών. Στην τρύπα αυτή στερεώνεται ένα χοντρό ξύλο, το βεργί. Αυτό το ξύλο θα συγκρατήσει τα ξερά χόρτα. Πάνω στην κορυφή του ξύλου αυτού δένεται ένα δέμα με λόζιο που το λένε φούντα. Το σύνολο αυτό των ξερών χόρτων, η κλαδαριά, στολίζεται με κορδέλες και πολύχρωμα μπαλόνια.
Τα παιδιά της γειτονιάς φυλάγουν την κλαδαριά, για να αποφύγουν ...τυχόν δολιοφθορά, πρόωρο δηλαδή λαμπάδιασμα της κλαδαριάς από ανταγωνιστές.
Γύρω από την κλαδαριά μαζεύονται οι Σιατιστινοί και, όταν νυχτώσει για τα καλά και φτάσουν οι επίσημοι, ανάβουν την κλαδαριά από τη βάση της, τραγουδώντας το τραγούδι :
Πιδια μ' ήρθαν τα κόλιαντα κι όλοι να τοιμαστήτι
Πάρτι κι τις τζιουμάκις σας κι στουν Αι – Λια να βγήτι….
Ακολουθεί φαγοπότι, με μεζέδες και ντόπιο κρασί δωρεάν, προσφορά της γειτονιάς, κάτω από τους ήχους τοπικών μουσικών οργάνων.
Οι καλύτερες κλαδαριές βραβεύονται από την ΔΕΠΠΤΑΣ. (Δημοτική Επιχείρηση Περιβάλλοντος Πολιτισμού Τουρισμού και Αθλητισμού Σιάτιστας).
Τα ξημερώματα της 24 Δεκεμβρίου αρχίζουν ομάδες παιδιών να επισκέπτονται τα σπίτια τραγουδώντας κατά περίπτωση ένα κολιαντίτικο τραγούδι, άλλο στο σπίτι με τον ξενιτεμένο, άλλο στο σπίτι με το γραμματισμένο και πάντα χτυπώντας την πόρτα του σπιτιού με τη τζιουμάκα.

• Ρογκατσάρια - Λίμνη Πλαστήρα

Τα Ρογκατσάρια είναι ένα έθιμο που οι ρίζες του χάνονται στην αρχαιότητα. Οι συμμετέχοντες, ντυμένοι με προβιές ζώων και ζωσμένοι με κουδούνια, τριγυρίζουν το χωριό και λένε τα κάλαντα, διαφορετικά για τον καθένα,με διάθεση πειράγματος και σατυρισμού. Πίσω ακολουθούν "ο γαμπρός με τη νύφη" και στο τέλος έρχεται ο "παππάς" που διώχνει αυτούς τους "καλικάντζαρους". Το έθιμο παραμένει ζωντανό στο Νεοχώρι, στο Μεσενικόλα, στο Μορφοβούνι και στο Κρυονέρι.

• Σκόπελος

Η γεωργία και η κτηνοτροφία αποτελούν βεβαίως τις κύριες και πολυανθρωπότερες απασχολήσεις των κατοίκων χωρίς ωστόσο προβλεπτούς και μεγάλους καθημερινούς κινδύνους, όπως συμβαίνει με την ναυτική ζωή που χαρακτηρίζεται από τον κίνδυνο και την αγωνία για όσους έχουν σχέση με αυτήν (ναυτικοί και οικογένειές τους). Η αγωνία των ναυτιλλομένων αποτυπώνεται, όπως είναι φυσικό στις συνήθειες της καθημερινής ζωής, της λαϊκής λατρείας, στα τραγούδια και τις παραδόσεις, ακόμη και στα παραμύθια που συνήθως δεν επηρεάζονται από την παράμετρο τόπος. Η λειψανδρία, η ξενιτιά, οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές συντελούν στην δημιουργία μιας σειράς εθίμων και λαϊκών εκδηλώσεων που σκοπό έχουν να εξευμενίσουν τις δυνάμεις του κακού.
Το καλό ή κακό ποδαρικό είχε μεγάλη σημασία για το ξεκίνημα των ναυτικών όπως και η παρακολούθηση του φεγγαριού για το κόψιμο του «κερεστέ» (ξυλείας) ναυπηγικής, η επιλογή της ημέρας για το «ρίξιμο» στη θάλασσα του νέου καραβιού ή για να ΄ναι καλοτάξιδο. «Πώς να μην είναι δεισιδαίμων κανείς ...... όταν παλαίη με το άγνωστον και δεν ηξεύρη αν αύριον θα επιπλέη ή θα ποντισθή!», θα γράψει ο Παπαδιαμάντης.
Η μαντική με ποικίλους τρόπους (με το αβγό ή με το εικόνισμα) είναι συνηθισμένη πρακτική για τις οικογένειες κυρίως των ναυτικών, αφού εξαντληθεί η υπομονή της προσμονής και οι προσευχές στα ξωκκλήσια. Η θρησκεία και οι λατρευτικές εκδηλώσεις αποτελούν ασφαλές καταφύγιο για τους ανθρώπους που βρίσκονται συχνά σε κίνδυνο. Ο Άγιος Ρηγίνος προστάτης του νησιού, θεωρείται δρακοντοκτόνος, όπως ο Άγιος Γεώργιος αφού σύμφωνα με την παράδοση σκότωσε τον δράκοντα που λυμαινόταν στην Σκόπελο.
Στις 6 Δεκεμβρίου, του Αγίου Νικολάου, ο παπάς κρατάει λαμπάδα. Την κόβει σε κομμάτια και τα μοιράζει σε όσους έχουν στα σπίτια τους ναυτικούς. Αυτοί τα παίρνουν μαζί τους ως φυλαχτό. Μαγικοθρησκευτικές συνήθειες που έχουν ως αφορμή τα επικίνδυνα ταξίδια ευρεία διάδοση στη Σκόπελο. Τα τέσσερα φανάρια του επιταφίου ήταν από καθαρό κερί. Τα έπαιρνε ο επίτροπος και τα έδινε στους ναυτικούς. Είναι το καλύτερο φυλαχτό για την τρούμπα, τη δινή που γίνεται συχνά στη θάλασσα και δημιουργεί ανεμοστρόβιλο βουλιάζοντας τα πλοία.